ხილმა და ბოსტნეულმა სარგებელი რომ მოგვიტანოს, საჭიროა ცოდნა, თუ როგორ შევარჩიოთ. შეიძლება, იდეალური ფორმის და ფერის ხილბოსტნეული ვიყიდოთ, მაგრამ პლასტმასის გემო ჰქონდეს. ან პირიქით – ნაყოფზე შავი წერტილები ნატურალურობის ნიშნად მივიჩნიოთ და ხელში დაავადებული პროდუქტი შეგვრჩეს.
ამიტომ დღეს გვინდა, გაგიზიაროთ მოკლე რეკომენდაციები, თუ რას უნდა მიაქციოთ ყურადღება ხილის და ბოსტნეულის შეძენისას, რათა მათგან სარგებელი მიიღოთ და არა ზიანი.
მოდით, თანმიმდევრობით მივყვეთ:
- პირველ რიგში, ყოველთვის უმჯობესია, შეარჩიოთ სეზონური პროდუქტი ახლომდებარე რეგიონიდან. როდესაც ხილს და ბოსტნეულს მაღაზიის დახლებამდე გრძელ გზის გავლა არ სჭირდება, აღარც მათი დამუშავებაა აუცილებელი, მაგალითად, დიფენილით, კონსერვანტებით, ცვილით და სხვა ნივთიერებებით, რომლებმაც ტრანსპორტირების განმავლობაში უნდა შეინახოს;
- ყურადღება გაამახვილეთ ისეთ პროდუქტზე, რომელიც შედარებით მსუბუქად არის გაწმენდილი „ჭუჭყისგან“;
- დაინტერესდით, სად არის მოყვანილი ბოსტნეული. თუკი ეს ადგილი საავტომობილო გზის მახლობლად მდებარეობს, მაშინ დაფიქრდით, სანამ ასეთ პროდუქტს შეიძენთ. ასევე მოერიდეთ საავტომობილო გზის გასწვრივ განლაგებულ დახლებზე ხილბოსტნეულის შეძენას;
- ხილი და ბოსტნეული უნდა შეიძინოთ სანქცირებულ სავაჭრო ადგილებში, სადაც კონტროლდება რეალიზებული პროდუქციის ხარისხი და უსაფრთხოება, გამყიდველი იცავს პირადი ჰიგიენის წესებს და მაღაზია აკმაყოფილებს სანიტარიული ნორმებს;
- ეცადეთ, ყოველთვის შეიძინოთ ხეზე ( და არა მოწყვეტის შემდეგ) დამწიფებული ხილი – მასში სრულყოფილად არის ჯანმრთელობისთვის აუცილებელი ნუტრიენტები (ასეთი ხილის ამოცნობის ხერხებს ქვემოთ გაგაცნობთ);
- ხილი ბოსტნეულის შეძენისას აუცილებელია, დააკვირდეთ პროდუქტის გარეგნულ მხარეს, სუნს, ფერს, კონსისტენციას და შენახვის პირობებს.
ახლა კი მოკლე რეკომენდაციები, რომლებიც პირდაპირ დახლთანვე გამოგადგებათ:
პომიდორი
ზოგადად, რაც უფრო სქელი კანი აქვს პომიდორს, მასში მით უფრო მეტია ნიტრატები. თუკი გაჭრილ პომიდორს თეთრი ზოლები დაჰყვება – ესეც ნიტრატების სიჭარბეზე მიუთითებს. როცა ნიტრატების შემცველობა ნორმის ფარგლებშია, მაშინ პომიდორი მთლიანად – შიგნითაც და გარეთაც ხასხასა წითელი ფერისაა და ნაყოფიც შედარებით რბილია.
ნუ იფიქრებთ, რომ თუ პომიდორს ყუნწები აქვს, ეს ხარისხის გარანტიაა. პომიდვრის რბილი ყუნწები იმის ნიშანია, რომ ბოსტნეული ახალი დაკრეფილია და ხშირად ეს მომხმარებლის მიზიდვისთვის მშვენიერი საშუალებაა. თუმცა ხშირად ყუნწებზე ასხმულ პომიდორს დაუმწიფებელს კრეფენ, ასეთი ნაყოფში კი სასარგებლო ნივთიერებების შემცველობა მინიმუმამდეა შემცირებული.
როცა ყუნწი გამომშრალია, ესე იგი, ნაყოფი კარგა ხნის წინ არის მოწყვეტილი და შეიძლება, რბილობი უგემური აღმოჩნდეს;
მოკლედ, პომიდვრის ყუნწები დაკრეფის დროზე მიუთითებს, აი, სიჯანსაღე კი, ყველა შემთხვევაში, ხელით უნდა გასინჯოთ – ნიტრატებიანი პომიდორი ზედმეტად მკვრივია და ხელის დაჭერისას ნაყოფზე ჩაღრმავება არ რჩება.
კიტრი
თუკი კიტრის კანი ხასხასა მწვანე ფერისაა, თხელია და მქრქალი ფაქტურა აქვს, ესე იგი, მისი ყიდვა შეიძლება.
შეძენის წინ შეამოწმეთ – კიტრი ყუნწთან არ უნდა იყოს რბილი. თუკი რბილია, ესე იგი, ის დიდი ხნის მოწყვეტილია და მასში აღარც ვიტამინებია და აღარც სასიამოვნო გემო და არომატი აქვს შერჩენილი;
ჭარხალი
ეცადეთ, დარბილებული ჭარხალი არ შეარჩიოთ. რომელსაც ძირში, სადაც ფოთლები იზრდება, პატარა, მწვანე ყლორტები ჰქონდეს – ეს გარანტიაა, ჭარხალი ახალი მოკრეფილია.
ჭარხლის ფერი შეიძლება იყოს მუქი-შინდისფერიც და წითელიც. ჭარხლის შენახვა უმჯობესია ძირხვენების გარეშე, რადგან ძირხვენები წყალს ისრუტავს. თუკი ჭარხლის შენახვას არ აპირებთ, მაშინ წითლად შეფერილი ძირხვენაც შეგიძლიათ საკვებად გამოიყენოთ.
ჭარხალი ღრუბელივით ისრუტავს პესტიციდებს, ამიტომ დაუნანებლად უნდა გათალოთ – მავნე ნივთიერებები სწორედ ქერქში გროვდება. შეიძლება, იგივე ითქვას ჭარხლის „წვერზე“, რომელიც ნაყოფის 1/5 ზომაზე უნდა წააჭრათ.
ასევე თუ გსურთ მეტი ინფორმაცია გაიგოთ ჭარხლის სარგებლიანობაზე, შეგიძლიათ გაეცნოთ ბლოგს ჭარხლის სამკურნალო თვისებების შესახებ.
ხახვი
როცა ხახვის თავი დიდი ზომისაა, მაგრამ მსუბუქია, დიდი ალბათობით, გაფრცქვნის შედეგ ნახევრად ცარიელი და მშრალი შიგთავსი დაგხვდებათ. ქერქზე არ უნდა ემჩნეოდეს დაზიანებები ან ლაქები. ხარისხიანი ხახვის ქერქი აუცილებლად მშრალი და სუფთაა.
გაითვალისწინეთ, რომ წითელი ხახვი უფრო მალე ფუჭდება, ამიტომ, როცა შესანახად გინდათ, ღია ფერის ჯიში შეარჩიეთ.
რაც შეხება მწვანე ხახვს, მისი ღეროები უნდა იყოს თანაბარი, თეთრი ლაქებისა და, რა თქმა უნდა, ლორწოს გარეშე.
წიწაკა
წიწაკა უნდა შეარჩიოთ ხასხასა ფერის და მკვრივი, ხორციანი ქერქით. თუკი წიწაკის მთლიანობა დარღვეული არ არის, ის დიდხანს შეინახება;
ბადრიჯანი
ბადრიჯანი უნდა იყოს მშრალი, მკვრივი და ნაყოფზე თითით დაწოლისას არ უნდა გაკეთდეს ჩაღრმავება. ქერქი უნდა ჰქონდეს ერთფეროვანი, პრიალა, მუქი-იასამინსფერი, დაზიანებების გარეშე.
გაითვალისწინეთ, რომ თუკი ბადრიჯნის კანი ზედმეტად პრიალებს, ესე იგი, ის დამუშავებულია ისეთი ნივთიერებებით, რომლებიც ვარგისიანობის ვადას ახანგრძლივებს.
თუკი ბადრიჯნის კანი დამჭკნარია, ეს სიბერის ნიშანია და მწარე გემო ექნება;
ყაბაყი
ყაბაყი შეარჩიეთ პატარა ზომის და თხელი ქერქით. მსხვილი და სქელქერქიანი ნაყოფი გადამწიფებულია, მისი რბილობი გამაგრებული და გამომშრალია. ასეთ ყაბაყს, გარდა იმისა, რომ უგემურია, სასარგებლო თვისებებიც დაკარგული აქვს.
კომბოსტო
ჯანსაღი კომბოსტოს თავი უნდა იყოს მკვრივი. თუკი ხელების მოჭერისას დეფორმირდება, ესე იგი, ის დაუმწიფებელია.
კომბოსტოს ფოთლებზე შავი წერტილები და ლაქები სოკოს ნიშანია, რომელიც ყველაზე ხშირად ნიტრატებიან ბოსტნეულს უჩნდება. ასევე, როცა კომბოსტოს ფოთლები ძირში სქელია, ესეც ნიტრატების სიჭარბეზე მეტყველებს.
ქიმიური დანამატებით მოყვანილი კომბოსტო ყოველთვის უფრო მსუბუქია, ვიდრე ნატურალურად გაზრდილი.
კარტოფილი
კარტოფილის შეძენისას დააკვირდით ტუბერებს (ბოლქვებს). შეარჩიეთ ისეთი კარტოფილი, რომელსაც არ აქვს მწვანე ლაქები. ასეთი ლაქები მაშინ ჩნდება, როცა კარტოფილს დიდხანს აჩერებენ მზის ქვეშ. ტუბერის განვითარების პერიოდში მაღალი ტემპერატურა (+35 და მეტი) იწვევს მის დაავადებას – ტუბერებში წარმოიქმნება შხამიანი ნივთიერება სოლანინი.
ამასთანავე კარტოფილი არ უნდა იყოს დაბეგვილი, რაც ტრანსპორტირების დროს ხშირად ხდება ხოლმე და არ უნდა იყოს „ოფლიანი” (რასაც ადგილი აქვს მაღალი ტენის პირობებში შენახვისას) – ეს ხელს უწყობს მიკროორგანიზმების განვითარებას.
ხარისხიანი კარტოფილი მკვრივია, უდეფექტო კანით.
როცა მოსახარშად გინდათ, წითელი კარტოფილი შეიძინეთ – ის ნაკლებად შეიცავს სახამებელს და კარგად ინარჩუნებს ფორმას.
გაითვალისწინეთ, რომ ნიტრატები მსხვილ ან პატარა ბოლქვებში გროვდება. ამიტომ უმჯობესია, საშუალო ზომის კარტოფილი შეარჩიოთ;
სტაფილო
სტაფილოს ნაყოფი გლუვი და მაგარი უნდა იყოს. არ უნდა ჰქონდეს ღია ყვითელი ან მომწვანო წერტილები. სქელ სტაფილოს ნუ იყიდით – მას მაგარი გული აქვს და გემოც დიდად არ უვარგა; თანაც ალბათ გსმენიათ, რომ სტაფილოს აუცილებლად უნდა ამოვაჭრათ გული, რადგან იქ ნიტრატები გროვდება. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ წონაში ზედმეტად იხდით ფულს;
ვაშლი
სეზონის მიხედვით ყოველთვის ვაშლის ადგილობრივი ჯიშები შეიძინოთ.
თუკი ვაშლის კანი წებოვანი ან სლიპინაა, ესე იგი, ის დამუშავებულია დიფენილით, კონსერვანტებით, ცვილით და ა.შ., რათა ხანგრძლივი ვადით შენახვამ არ გააფუჭოს. ხშირად ასეთია იმპორტირებული ვაშლები. მათი წყალში მარტივად გავლება საკმარისი არ არის – საგულდაგულოდ უნდა გაირეცხოს თბილი წყლით, თანაც – ჯაგრისის ან ღრუბლის გამოყენებით.
ხარისხიანი ვაშლის რბილობი თანაბრად უნდა იყოს შევსებული, კურკები კი – ყავისფერი. მოთეთრო კურკა ნაყოფის ნაკლებ სიმწიფეზე მიანიშნებს.
და კიდევ – გაითვალისწინეთ, რომ ვაშლის კურკა შეიცავს ამიგდალინს. ის კლასიფიცირდება როგორც ციანოგენური გლიკოზიდი და მისი დიდი დოზით მიღებას ორგანიზმის მოწამვლა შეუძლია.
შეიძლება, გსმენიათ, რომ ვაშლის კურკა კიბოს განვითარებას აფერხებს, მაგრამ იცოდეთ, რომ ეს ტყუილია. ასეთი მოსაზრება პოპულარული იყო 60-70-იან წლებში. 1952 წელს ამერიკელმა დოქტორმა ერნსტ კრებს უმცროსმა შექმნა ამიგდალინის ნახევრად სინთეზური ვარიაცია ლაეთრილი (laetrile), როგორც კიბოს სამკურნალო საშუალება, თუმცა ის 80-იან წლებში აიკრძალა, რადგან პრეპარატის ზემოქმედება ძლიერ გვერდით ეფექტებს იწვევდა, რომლებიც ციანიდით მოწამვლის იდენტური იყო. კვლევებმა აჩვენა, რომ ფერმენტები, რომლებიც იწვევს ამიგდალინის დაშლას წყალბადის ციანიდად და შემდეგ უჯრედების განადგურებას, გაცილებით მეტია ღვიძლში, თირკმელსა და ნაწლავებში, ვიდრე სიმსივნურ უჯრედებში. შესაბამისად, ამიგდალინს არ აქვს უნარი, სიმსივნური უჯრედები სამიზნედ გამოარჩიოს.
მსხალი
მსხლის არჩევისას დააკვირდით, რომ კანი არ იყოს დაზიანებული – დახეთქილი და მუქი ლაქებით დაფარული. „კუდთან“ გაჩენილი მოყავისფრო ლაქები იმაზე მეტყველებს, რომ მსხალი დიდი ხნის მოკრეფილია.
მსხალი არც ძალიან მაგარი უნდა იყოს და არც ზომაზე მეტად რბილი. ზოგადად კი, ეს მაჩვენებელი მსხლის ჯიშზეა დამოკიდებული.
უშუალოდ ნაყოფის ფერის მიხედვით სიმწიფის ხარისხის გამოცნობა ზოგჯერ რთულია. არსებობს მსხლის ჯიშები, რომლებიც დამწიფებულიც მწვანე ფერია. ამ შემთხვევაში ყველაზე კარგი საშუალებაა მსხლის გაჭრა – მისი არომატი არასდროს მოგატყუებთ.
ატამი
მწიფე ატამი უნდა იყოს რბილი, ხავერდოვანი კანით, ნაზი ბუსუსებით. როცა ატამს ყიდულობთ, შეარჩიეთ „ბიჭები“ – ანუ ისეთი ნაყოფი, რომელსაც გამოზნექილი წვერი და ყვითელი ბუსუსები აქვს. „ბიჭი“ ატამი უფრო ტკბილი და არომატულია.
როცა ატამი ზედმეტად ბუსუსებიანია, ეს იმას ნიშნავს, რომ ნუტრიენტები ანუ საკვები ნივთიერებები ატმის კანშია დაგროვებული და რბილობი ნაკლებად წვნიანი და ნაკლებად ტკბილია.
ნუ იყიდით ისეთ ატამს, რომელსაც კანზე მომწვანო ფერი დაკრავს (ის დაუმწიფებელია) ან დანაოჭებული კანი აქვს (ესე იგი, ნაყოფი დიდხანს ინახებოდა მაცივარში და წყალი „დაკარგა“. ცნობისათვის – 100 გრ ატამი 86 გრ წყალს შეიცავს).
როცა ატამი მწიფეა, თითის დაჭერით ოდნავ ჩაიზნიქება, მაგრამ თუკი ნაყოფზე დიდი ჩაღრმავება გაჩნდა, ეს უკვე სიძველის ნიშანია.
ერთნაირი ზომის ორი ნაყოფიდან ყოველთვის შეარჩიეთ ის, რომელიც შედარებით მძიმეა – მასში მეტი წყალია, ესე იგი წვნიანი და გემრიელია.
გოგრა
გოგრის გემო დამოკიდებულია მისი რბილობის ფერზე – რაც უფრო ხასხასა ფერი აქვს, მით უფრო ტკბილია ნაყოფი. თუმცა რბილობის ფერს მაღაზიაში ვერ შეამოწმებთ, ამიტომ გარედან დაათვალიერეთ: გოგრის ქერქს არ უნდა ჰქონდეს თვალშისაცემი დაზიანებები და ღრმა “ჭრილობები”. აი, მცირე ნაკაწრები კი ნუ შეგაშინებთ – ეს გოგრის ბუნებრივი “იარებია”, რომლებიც მინდორში გაზრდის პროცესში გაუჩნდა.
ასევე, შეგიძლიათ ქერქზე დააკაკუნოთ – ხმა უნდა გამოსცეს ყრუ, თუმცა მკაფიო;
ნუ შეიძენთ დიდი ზომის თავს, რადგან პატარა უფრო ტკბილი იქნება – ოპტიმალური წონაა 5-6 კგ-მდე. უმჯობესია, „ყუნწი“ არ ჰქონდეს მოწყვეტილი – ასეთი გოგრა მალე გაგიფუჭდებათ.
გაჭრილი გოგრა შეგიძლიათ, მაცივარში 10 დღის განმავლობაში შეინახოთ .
